1. Ken je kerk
Hoe ga je opnieuw opstarten met kerkdiensten, nu er weer maximaal kan worden samengekomen (binnen bepaalde te treffen maatregelen)?
Stap 1 is om je kerk te kennen. Wat is de demografie van de kerk? Wonen mensen ver weg of juist dichtbij? Wat is de gemiddelde leeftijd? Zijn er veel mensen met gezondheidsklachten of juist weinig? Wat is het niveau van voorzichtigheid of juist durf, in je gemeente? En uiteraard, hoeveel mensen komen er naar de samenkomsten?
Een up-to-date kerkdatabase is hiervoor een must.
Daarnaast kun je peilen (bijvoorbeeld door middel van een kerkbrede enquête) hoe de “stemming” is in de gemeente.
“Een up-to-date kerkdatabase is een must.”
Steek de peilstok uit, drie ideeën voor een enquête:
- Vraag naar de behoeften van kerkleden. Komen ze graag in kleine groepen samen, en waarom? Willen ze naar een grote bijeenkomst komen en waarom (niet)?
- Hoe graag zingt de gemeente samen? Hoeveel mensen dragen daarbij wel/geen mondkapje?
- Wat vinden kerkleden belangrijk als het gaat om hygiënemaatregelen en gezondheid?
Stel vervolgens percentages op naar aanleiding van de enquête resultaten. Bijvoorbeeld: welk percentage mensen komt graag naar een zondagsdienst? Wat is de leeftijd van die mensen? Etc.
Meten = Weten
“Stel percentages op naar aanleiding van de resultaten van de enquête.”
2. Ken je gebouw
Kerken die weer (opnieuw) opstarten in dit covid seizoen doen er goed aan hun gebouwsituatie onder de loep te nemen.
Wat mogelijk is zal afhangen van een aantal factoren:
1. Eigenaar of huurder
Huur je een plek voor kerkdiensten? Dan ben je afhankelijk van de regels en mogelijkheden van de verhuurder. Theaters bijvoorbeeld kunnen strenge regels opstellen als het gaat om coronaproof samenkomen. Mag er worden gezongen? Zijn de toiletten beschikbaar, en zo ja in welke mate? Op welke wijze mag er worden bewogen qua mensenstromen voorafgaand en tijdens kerkdiensten? Is het mogelijk om koffie te drinken na de dienst? Etcetera.
Daarnaast is het zaak te kijken naar de beschikbaarheid van de ruimtes. Sommige verhuurders sluiten hun gebouwen of bepaalde ruimtes daarvan voor een bepaalde tijd, omdat het niet rendabel is deze te verhuren.
Een andere vraag om na te gaan is of spullen tussen de zondagen kunnen blijven staan. Of moeten ze elke keer opgeruimd en een week later weer opgebouwd worden?
“Theaters kunnen strenge regels opstellen als het gaat om corona- proof samenkomen.”
Ben je als kerk eigenaar van een (kerk)gebouw dan kun je zelf bepalen hoe vaak je samenkomt, en op welke wijze. Je kunt dan zelf invullen hoe je omgaat met de coronamaatregelen. En je kunt een opstelling maken die je voor langere tijd kan laten staan.
2. De grootte van het gebouw en ruimtes
Het is van belang te weten hoeveel mensen je kwijt kunt in het gebouw. Reken uit hoeveel mensen je normaal kwijt kan, hoeveel mensen je kwijt kan op anderhalve meter, op één meter, etcetera. Heb je een kinderprogramma? Bereken dan hoeveel kinderen er kunnen komen, en hoeveel (afzonderlijke) ruimtes daarvoor nodig zijn.
Daarnaast: hoeveel ruimte heb je nodig voor de ontvangst of voor koffiedrinken na afloop? En wat zijn de mogelijkheden in de buitenruimte?
3. Toiletten
Wat is de kwantiteit en kwaliteit van de toiletvoorzieningen? Welke (aanvullende) maatregelen zijn hier nodig om hygiëne te waarborgen en mensenstromen in goede banen te leiden?
4. Ventilatie
Goed geventileerde ruimtes zijn voor kerken in coronatijd onontbeerlijk. Zijn er ramen en deuren die (tegen elkaar) open kunnen? Wordt er lucht rondgepompt of wordt nieuwe lucht aangezogen en oude lucht afgezogen? Luchtstromen die van boven naar beneden nieuwe lucht aanzuigen dempen het negatieve effect van hoesten. Airconditioning in een niet goed geventileerde ruimte
kan dit effect juist versterken.
3. Ken de regelgeving
Een van de meest gehoorde uitspraken als het gaat om coronamaatregelen voor kerken is “premier Rutte zei xyz tijdens die en die persconferentie”.
Belangrijker dan wat precies gezegd wordt tijdens persconferenties, is wat de regelgeving zegt. Welke maatregelen gelden precies voor welke doelgroepen? En onderliggend aan die maatregelen, wat zegt de grondwet hierover? Kerken hebben veel vrijheden en beschermingen die grondwettelijk zijn vastgelegd.
Dit geldt zeker wanneer je beschikt over een eigen kerkgebouw met als maatschappelijke bestemming “kerk”. De vraag is of je in zo’n gebouw wel anderhalve meter afstand moet aanhouden of dat dit slechts een advies is.
De kerk en de wet
“Kerken hebben veel vrijheden en beschermingen die grondwettelijk zijn vastgelegd.”
Hoeveel heeft de overheid hierover te zeggen? Voor gezamenlijk zingen, en met welk volume, geldt hetzelfde. Kerken (die een eigen gebouw hebben) mogen veel meer dan ze vaak zelf denken.
Onderzoek ook de reden achter de regels. Zo is de reden voor het registreren van mensen voor kerkdiensten: contact tracing. Dit registreren vooraf kan ook aan de deur gebeuren (via ledenlijsten). Dit is een lagere drempel voor mensen dan vooraf online registreren en kan leiden tot een hogere opkomst.
Bij twijfel, win juridisch advies in of heb contact met andere kerken om tot gezamenlijk inzicht te komen.
4. Ken de liefde in Gods woord
Hoewel de huidige coronamaatregelen de gezondheid van mensen willen beschermen hebben ze ook een keerzijde. De andere kant van dezelfde medaille die “coronabeleid” heet, is dat groepen mensen achteruit gaan in hun emotionele en geestelijke gezondheid. Los van hoe ouderen in verzorgingshuizen wegkwijnen en zijn overleden aan eenzaamheid, geldt dit negatieve effect eigenlijk voor alle leeftijden.
Gezondheid volgens Gods woord is breder dan alleen lichamelijk. De mens is niet gemaakt om alleen te zijn of om op afstand te leven van een ander mens. Bijbels inzicht en wetenschappelijk onderzoek toont aan dat mensen fysiek en emotioneel behoefte hebben aan aanraking, contact en nabijheid. Wanneer dit niet of veel minder gebeurt, dan gaan mensen niet alleen achteruit in hun geestelijke en emotionele gezondheid, maar zelfs in hun lichamelijke immuniteit.
“Gezondheid volgens Gods woord is breder dan alleen lichamelijk.”
“Wat is liefde als het gaat om hoe wij samenkomen als kerk?”
Liefde voor mensen
Wat zegt Gods woord over gezondheid en isolatie? Wanneer is het wel of niet gezond iemand te isoleren? Wat we zien is dat in de Bijbel sprake is van het isoleren van zieke mensen, maar niet het op brede schaal isoleren van gezonde mensen.
Vragen die pastors en kerkelijk leiders zichzelf zouden kunnen stellen in deze crisis is welke mate van isolatie gezond is – in de meest brede zin van het woord. Welke vorm van isolatie is goed en gezond voor de ontwikkeling van mensen, en wanneer gaat isolatie te ver?
En meer praktisch gezien: hoe gaan we om met “social distancing” en kerkelijk samenzijn? Hoe bidden we voor mensen? Hoe dopen we mensen?
De belangrijkste bijbelse maatstaf voor het omgaan met al deze kwesties, is liefde.
Mediteer daarom eens op de volgende vragen:
• Wat is liefde als het gaat om hoe wij samenkomen als kerk?
• Wat is liefde als het gaat om welke maatregelen wij wel handhaven en welke niet of anders?
5. Ken je geweten en volg je geloof
Veel christenen en kerkelijk leiders worstelen met de vraag hoe we de overheid moeten gehoorzamen.
Wanneer Jezus wordt uitgedaagd of hij het Romeinse gezag wel erkent, vraagt hij om een munt. “Wiens beeltenis is dit?”, vraagt hij. Vervolgens zegt hij deze beroemde zin: “Geef dan aan de keizer wat van de keizer is, en aan God wat van God is” (Matt. 22:21).
Met andere woorden: er is een domein van de overheid, en er is een domein van God. Er zijn twee koninkrijken, en soms botsen deze met elkaar.
De vraag is of kerken toestemming moeten vragen aan een aardse overheid als het gaat om koninkrijksprincipes. Het dopen van mensen bijvoorbeeld behoort tot het domein van God. Zingen is niet alleen zingen, maar het is lofprijs en aanbidding. “Als wij het niet uitzingen, zullen de rotsen God prijzen.”
In al deze vraagstukken is niet alleen liefde het uitgangspunt, maar krijgen we een bijbels advies in een hoofdstuk dat gewijd is aan het onderwerp “gezag en omgaan met de overheid”. Dat advies is om het gezag van de overheid te erkennen én om ons door God gegeven geweten te volgen (Rom. 13:5). We moeten God immers meer gehoorzaam zijn dan mensen (Hand. 5:29).
Ben je een kerkelijk leider? Wat zegt je geweten dan als het gaat om samenkomen? Afstand houden? Zorgdragen voor mensen? Samen zingen? Bidden voor mensen? Dopen?
Een hoofdstuk later leren we: “Alles wat niet uit geloof is, is zonde” (Rom. 14:23). Volg jouw geweten en jouw geloof. En oordeel niet over hoe een ander dat doet.
Romeinen 13:5
“U moet haar gezag dus erkennen, en niet alleen uit angst voor Gods toorn, maar ook omwille van uw geweten.”
Dit artikel is geschreven door Anne Borkent, consultant van Grow A Healty Church en voorganger van C3 Rivers.
