De waarheid staat flink onder druk in onze tijd. Iedereen lijkt in zijn eigen wereld te leven, gebaseerd op eigen waarheidsvinding, met steeds extremere polarisatie tot gevolg. Het wordt steeds lastiger om de échte waarheid te achterhalen, en soms lijkt het alsof die helemaal niet bestaat. Maar de huidige worsteling met waarheid is niets nieuws, zo blijkt uit het recent vertaalde boek Over de wetende onwetendheid van Nicolaus Cusanus.
Cusanus is te omschrijven als een mystieke theoloog. Een groot denker, die in zijn tijd in geen enkel hokje pastte. Toch groeide hij ook uit tot machtige kardinaal en invloedrijke diplomaat. Zijn intrigerende boek Over de wetende onwetendheid verscheen in 1440. Het zou in de eeuwen die volgden lezers blijven intrigeren en in vele talen vertaald worden.
Confronterende denkoefeningen
Met allerlei denkoefeningen waarmee hij de grenzen van ons denken opzoekt, probeert Cusanus zijn lezers te behoeden voor valkuilen van het individualisme. Hij wil onder meer duidelijk maken dat het feit dat geen mens ooit de waarheid kan kennen nog niet betekent dat deze daarom niet bestaat. In zijn eigen tijd durfde Cusanus binnen zijn herdefiniëring van waarheid ook verschillende langgekoesterde waarheden aan te vallen. Zo was hij een voorloper in het geloof dat de aarde niet het middelpunt is van het heelal, iets wat de Rooms-Katholieke Kerk nog eeuwenlang zou bestrijden.
Wat is waarheid?
Een teken van wijsheid zou zijn dat je niets met zekerheid weet. Maar wat moet of kun je dan nog geloven? Is dan helemaal niets meer waar? Cusanus’ filosofieën kunnen een gevoel van ontreddering oproepen. We willen allemaal graag dat onze meningen en overtuigingen op absolute waarheid zijn gebaseerd, zodat we ons ermee kunnen wapenen. Ook in deze tijd is die vraag sterk aanwezig in de maatschappij. Is er dan helemaal niets meer waar? Nepnieuws, propaganda, desinformatie, complottheorieën, deepfakes… Geen wonder dat mensen zich zo vastklampen aan het stukje waarheid dat ze denken te kennen.
Maar het doel van Cusanus is niet om alle heilige huisjes omver te trappen en mensen stuurloos achter te laten. Met zijn boek laat hij mensen opnieuw nadenken over wat waarheid is. En daarbij wijst hij duidelijk omhoog. Wanneer wij beseffen dat we de waarheid niet in pacht hebben, kunnen we beginnen aan een zoektocht naar de bron van waarheid. “De waarheid is alleen in God”, zo stelt Cusanus.
Het boek Over de wetende onwetendheid , de vertaling die in de Volkskrant een “kunststukje” werd genoemd, is nu verkrijgbaar in alle boekhandels.
Meer weten? Kijk op https://www.damon.nl/boeken/388-over-de-wetende-onwetendheid