Iedereen schaamt zich weleens. Dat is niet bijzonder. Maar veel mensen dragen een diepgewortelde schaamte met zich mee die hen blokkeert om gezonde relaties aan te gaan en gelukkig te kunnen zijn. Hoe komt dat? En is er een weg uit? Dirk en Christa Lüling zeggen volmondig ‘ja!’ Het thema ‘schaamte’ speelt al jaren een grote rol in hun pastorale praktijk. Over dit thema hebben zij een boek geschreven met de titel ‘Schaamte – en herstel van waardigheid’.
Verder lezen? Schrijf je hieronder direct in voor een abonnement om meer te lezen. Met een abonnement heb je toegang tot alle premium artikelen en steun je de missie van Revive!
Heb je al een account? Login
Vraag: Dirk en Christa, jullie staan vooral bekend om jullie hulp aan mensen die hooggevoelig zijn. Hoe zijn jullie bij het thema ‘schaamte’ gekomen?
Antwoord: Wij merkten dat in de hulpverlening vaak wel voldoende aandacht was voor het thema ‘schuld’. Door het offer van Jezus kunnen we vrij worden van schuld. We kunnen onze schuld belijden en vergeving ontvangen. En als het nodig is moet ik de schade vergoeden die de ander heeft geleden. Toch merkten we, dat mensen na zo’n proces van vergeving en verzoening vaak bleven worstelen met gevoelens van onwaardigheid. Het lukte hen dan niet om echt vrij te worden van de ballast van hun verleden. We hebben ontdekt, dat dat in veel gevallen te maken heeft met schaamte vanwege vernederende gebeurtenissen uit het verleden.
Vraag: Wat is het verschil tussen gevoelens van schaamte en schuld? En waarom is dat zo belangrijk?
Antwoord: Schuld heeft te maken met mijn DOEN, schaamte met mijn ZIJN. Ik voel me schuldig als ik iets verkeerd heb gedaan. Daar schaam ik me voor en als het nodig is, moet er iets rechtgezet worden. Maar er is ook een schaamte met een veel diepere dimensie. We hebben het dan over schaamte als een onderliggend patroon in je leven. Schaamte die me vertelt: ik als mens ben verkeerd en ongeschikt. Wij hebben ontdekt, dat een diepgeworteld gevoel van ‘verkeerd zijn’ vaak is te herleiden tot beschamende gebeurtenissen tijdens de kindertijd. Deze gebeurtenissen zijn vaak verbonden aan onrecht.
Je bent gekleineerd en belachelijk gemaakt door ouders, leerkrachten, vrienden. Soms is het maar iets kleins. Een situatie die teveel van ons vroeg en waaruit we de conclusie hebben getrokken: ik ben fout. Volwassenen lachen vaak om komisch gedrag van kinderen, maar kinderen kunnen dit niet relativeren en vatten het gauw op als uitlachen. Een kind heeft het dan nodig om te horen dat het niet persoonlijk tegen hem of haar gericht was. Heeft het kind troost en bemoediging ervaren, dan doet de gebeurtenis geen pijn meer. Het is afgerond. Maar hoe vaak worden we eigenlijk getroost en geholpen als er iets ingrijpends gebeurt?
“We kunnen dan snel de conclusie trekken: het ligt aan mij! Ik ben het probleem. Ik moet me schamen. Ik mag er niet zijn.”
Vaak is er niemand die ons opvangt. Of we praten er gewoon niet over omdat het te gênant voor ons is en we zijn bang om er onbegrip bovenop te krijgen. Hoe vaak horen kinderen niet: ‘Het is je eigen schuld’? Dit doet pijn en vergroot de ellende. We kunnen dan snel de conclusie trekken: het ligt aan mij! Ik ben het probleem. Ik moet me schamen. Ik mag er niet zijn. En onze reactie is dan vaak: we stoppen het weg. We praten er niet meer over. Maar dat is geen oplossing. Onze ziel heeft nog steeds behoefte aan troost.
Vraag: Welke gevolgen heeft het diepgewortelde gevoel van schaamte voor ons?
Antwoord: Als onze ziel gekwetst is en geen troost vindt voor de pijn, blijft er iets openliggen. Het wordt intern gelabeld als ‘niet afgerond’ en we gaan ons best doen om deze wond te beschermen, te verstoppen of zelfs te ontkennen. We doen er alles aan om te voorkomen dat we niet opnieuw in een vergelijkbare situatie terechtkomen. Het resultaat is een negatief zelfbeeld, relatieproblemen, burnout etc. We gaan op zoek naar valse troost, door bijv. prestaties, verslaving en rijkdom. Maar we hebben echte troost nodig. We worden pas vrij als we dat diep ervaren. Die troost moeten we van iemand anders ontvangen. Je kunt jezelf niet effectief troosten.
Vraag: Hoe kunnen we los komen van deze oude blokkades en nieuwe vrijheid gaan ervaren?
Antwoord: Het belangrijkste is om de stilte te doorbreken. De drempel is vaak hoog om met de vernederende situatie op de proppen te komen. Je hebt die pijnlijke situatie soms al decennia weggestopt en ermee weten te leven. Maar je wilt ervan af! Het is dan belangrijk om nog eens naar die vernederende situatie te kijken en woorden te geven aan je gevoelens en gedachten van toen. Geef ruimte aan de pijnlijke situatie. Je hebt iemand nodig die je alsnog kan troosten. Die persoon moet echt met je kunnen meeleven.
Als jou onrecht is aangedaan, moet die persoon je geloofwaardig kunnen verzekeren dat je niet eerlijk bent behandeld. Wanneer we dan samen de pijn en het onrecht voor God neerleggen, ervaren we heel vaak dat de betreffende persoon innerlijk kan waarnemen dat Jezus er is als hun pleitbezorger en trooster. Dat is de meest krachtige ervaring van troost, genezing en herstel van waardigheid die je kunt bedenken. Wij zijn erg enthousiast over de wonderen die er dan kunnen plaatsvinden.
Vraag: is dit ook een antwoord op situaties van langdurige vernedering, bijvoorbeeld door structureel misbruik?
Antwoord: Vernederende ervaringen kunnen traumatisch zijn, maar dat is niet per definitie zo. Je zou kunnen zeggen dat vernedering het voorportaal van een trauma kan zijn. De grenzen tussen vernedering en traumatisering liggen niet vast. Wat voor de een vernederend is, kan voor een ander traumatisch zijn. Een trauma leidt tot een dissociatieve stoornis en de getroffenen leiden aan een posttraumatische stress-stoornis.
“Bij schaamte zijn troost en herstel van waardigheid nodig.”
Om een trauma te verwerken, is therapie noodzakelijk. Simpel gezegd: bij schuld helpen we iemand om te belijden en te vergeven. Bij schaamte zijn troost en herstel van waardigheid nodig. Bij een trauma is therapie nodig, omdat gekwetste en vernederde persoonlijkheidskenmerken samen een innerlijk systeem vormen, dat niet gemakkelijk te doorgronden is. Om getraumatiseerde mensen te kunnen helpen is een beroepsopleiding nodig.
Dirk en Christa Lüling zijn ervaren hulpverleners die aan de basis hebben gestaan van ‘Team.F’, een organisatie, gericht op herstel van huwelijk en gezinsrelaties. Ze hebben hun sporen verdiend als experts op het gebied van hooggevoeligheid. Hun bestseller ‘Hooggevoeligheid, een miskende gave’ heeft velen geholpen om met deze bijzondere gave goed om te gaan. Dirk en Christa hebben vijf volwassen kinderen.
Klik hier om het boek ‘schaamte – en herstel van waardigheid’ te bestellen.