Afgelopen week kwam het nieuws naar buiten dat de oprichter en hoogste leider van de bekende internationale kerk Hillsong ontslag nam vanwege klachten die gingen over zaken rondom seksuele reinheid. Het komt vaker voor dat we worden opgeschrikt over verhalen rondom christelijke voorgangers of andere leiders. Zo iemand is dan “gevallen” zoals dat wordt genoemd. Hoe kan dat, en wat kunnen we hiervan leren?
Dit artikel gaat over de wortel van deze problemen en hoe je het kunt aanpakken.
Tekst: Jan-Willem Meijer, kerkplanter en pionier
Om te beginnen is er soms een terughoudendheid om concreet over dit onderwerp te spreken. Voor een deel is dit goed, het is verkeerd om slecht over mensen te spreken en te roddelen. Anderzijds roept de bijbel ons op om onze voorgangers te herinneren en op het einde van hun wandel te letten (Hebr. 13:7). De bijbel vervolgt met “en volg hun geloof na.” We mogen dus leren van Jezus maar ook van voorbeelden om ons heen.
De uitdrukking “vallen” doet denken aan wat staat geschreven in 1 Korinthiërs 10:12: “…wie meent te staan, zie toe, dat hij niet valle.” Hoe hoger iemand staat of denkt te staan, hoe dieper hij of zij kan vallen. Dit is een belangrijke waarschuwing voor iedereen: ook als je denkt dat je zelf goed zit, let maar goed op dat jij niet ook valt. Daarom is het goed om te onderzoeken wat de oorzaken zijn waarom iemand kan vallen en hoe we dit kunnen tegengaan.
God zij dank dat er verschillende verhalen bekend zijn van christelijke leiders en voorgangers die zijn gevallen, en na verloop van tijd weer tot herstel zijn gekomen. In deze verhalen is mij een rode draad opgevallen, een thema dat steeds lijkt terug te komen. Een bekend voorbeeld is Ted Haggart, die één van de meest invloedrijke voorgangers was in Amerika zijn contact met een mannelijke prostituee naar buiten kwam. In eigen land had Bert de Haan in de evangelische beweging een vooraanstaande positie gekregen tot hij bekende een romantische relatie met een stafmedewerker te hebben. Beiden zijn na een periode van herstel met hun verhaal naar buiten gekomen. Wat mij betreft strekt hun dat tot eer omdat we hiervan veel kunnen leren.
“Iemand is in zonde gevallen” refereert bijna automatisch aan seksuele zonde. Ik denk dat dit komt doordat dit in christelijke kring een rode lijn is. Wanneer overspel of seksuele intimidatie openbaar wordt is er geen weg terug en moeten er maatregelen getroffen worden. Vrijwel altijd is dit niet het enige dat speelt. De gevaarlijke driehoek geld, macht en seks is vaak in zijn geheel aanwezig, of zoals Het Boek het noemt: “Alles wat van de wereld is – de zondige begeerten, de hebzucht en de hoogmoed die door macht en bezit ontstaat… (1 Joh. 2:16).” Hoe kunnen deze zaken ruimte krijgen in het hart van christelijke leiders?
De wortel van afwijzing
Het is mijn overtuiging dat de wortel steekt in afwijzing. Ieder mens heeft al vanuit zijn kindertijd ervaringen opgedaan met slecht behandeld worden door anderen, er niet bij horen, geen liefde en geborgenheid ontvangen waar je die wel verwacht had. Floyd MacClung legt uit in zijn mooie boek “Het vaderhart van God” dat dit zijn oorsprong vindt in de ervaring van Adam en Eva toen zij gezondigd hadden. Zij waren zo gewend aan de liefde en nabijheid van de Vader, tot zij plotseling door eigen toedoen uit het paradijs gezet werden. Allemaal hebben wij een diepe openbaring nodig van Gods vaderliefde. In het geloof in het offer van Jezus Christus zijn de gevolgen van de zondeval weggenomen en zijn wij door God aangenomen als Zijn zoon en dochter. Als je dit echt diep ervaart wordt dit je identiteit en maakt het je niet meer uit wat mensen om je heen van je zeggen. Toch blijft het een strijd om de stemmen om ons heen niet onze identiteit te laten bepalen.
Juist als voorganger of christelijke leider krijg je veel te maken met mensen die van alles vinden. Zelf heb ik ook de ervaring dat als je door God gebruikt wordt mensen hierop kunnen reageren met veel waardering naar jouw persoon. Het is zo belangrijk om dan steeds naar God te wijzen! Voordat je het weet ga je geloven dat jij zelf inderdaad een bijzonder persoon bent, terwijl het “gewoon” de Heilige Geest is die door jou werkt. Wanneer we niet diep en permanent onze identiteit hebben gevonden als kind van God blijft onze zelfwaardering steeds heen en weer gaan. Je voelt je dan goed als mensen positief zijn. Als mensen negatief zijn en dat gebeurt natuurlijk ook regelmatig voel je je slecht.
Overmatige zelfwaardering
Wanneer een voorganger of leider sterk door God gebruikt wordt en ogenschijnlijk “succes” heeft, terwijl de identiteit niet diep geworteld is in God de Vader, kan het goede gevoel doorslaan in overmatige zelfwaardering en overheersend gedrag. Kenmerken die daarbij horen zijn het gevoel zich meer te kunnen permitteren dan anderen en de regels naar de eigen hand te kunnen zetten. Omdat de wortel ligt in afwijzing gaat dit tegelijkertijd gepaard met momenten van diepe eenzaamheid, zelfafwijzing en mogelijk ook angst en paniek. Er gaat machtsmisbruik optreden, versterkt door de angst om controle te verliezen. Financiële misstanden ontstaan doordat overtuigingen kunnen postvatten als: “de regels gelden niet voor mij” en “ik ben meer geld waard.” Seksueel grensoverschrijdend gedrag is vaak de laatste stap, ook doordat hier in christelijke kring zo’n sterk oordeel op ligt. De momenten van diepe eenzaamheid en behoefte aan geborgenheid kunnen maken dat iemand de verleiding niet langer kan weerstaan.
De oplossing
Hoe kunnen we voorkomen dat het zover komt? Om te beginnen is het enorm belangrijk om God te leren kennen als Vader. Een mooi bijbelgedeelte om op te mediteren is Romeinen 8, in het bijzonder vers 15. Het gaan ervaren van de volmaakte liefde van de Vader bant alle angst uit en brengt genezing van emotionele pijn en afwijzing. Het is belangrijk om voor ogen te houden dat jij een geliefd kind van God bent, ongeacht wat je doet en of je “succes” hebt. Houd voor ogen dat wanneer mensen positief over je spreken, dit eigenlijk gaat over een werk van de Heilige Geest door jou heen, wij zijn niets zonder Hem!
Ten tweede is het erg belangrijk om niet alleen te staan in de bediening. We zijn en blijven mensen en kunnen scheeftrekken in onze wandel met God. Als we optrekken in een team kunnen anderen ons helpen om bij de les te blijven. Erken ook dat de ander kwaliteiten heeft die jij minder hebt en dat je aan elkaar gegeven bent om elkaar aan te vullen. Jezus stuurde zijn discipelen er twee aan twee op uit. Ook Paulus opereerde niet alleen. De gemeenten in het nieuwe testament werden altijd geleid door een team van oudsten (nooit door één voorganger). Alleen ga je sneller, samen kom je verder!
Bronnen:
O’Brien, D. (2010). “Leadership Without Limits.” Allfortheprize.com
Christianity Today (22 maart 2022). Hillsong Church Founder Brian Houston Resigns. Via: https://www.christianitytoday.com/news/2022/march/hillsong-brian-houston-text-hotel-complaint-board-investiga.html
James, S.D. (8 januari 2009). “Ted Haggard Opens Up About His Past in New Documentary.” Via: https://abcnews.go.com/US/story?id=6597317&page=1
Macclung, F. (1985). Het vaderhart van God. Uitgeverij Gideon, Hoornaar.
