Vaccinatieplicht en vrijheid: wissel je vrijheid niet in voor veiligheid, want dan verlies je beide

Wat momenteel taboe is, kan over drie maanden een feit zijn. De ontwikkelingen gaan sneller dan verwacht. Kijk maar naar Oostenrijk. Wie daar nu het vaccin weigert, kan celstraffen tot één jaar verwachten. Wie zich niet laat vaccineren als hij of zij daartoe opgeroepen wordt, kan rekenen op 2000 euro boete per gemiste oproep. Er is geen maximumaantal oproepen. Als je blijft weigeren wordt er overgegaan tot detentie. Eerder stelde de regering nog celstraffen van vier weken voor. In het huidige wetsvoorstel is dat nu twaalf maanden.

Uiteraard is er te weinig capaciteit om anderhalf miljoen Oostenrijkers op de sluiten. Daarom moeten er volgens dit nieuwe wetsvoorstel – wat naar alle waarschijnlijkheid aangenomen zal worden – nieuwe detentiecentra gebouwd gaan worden. Ongevaccineerden die daar verblijven dienen zelf te betalen voor hun verblijf. Dit geldt uiteraard alleen voor ongevaccineerden, want de detentie van echte criminelen wordt gewoon bekostigd door de belastingbetaler. De Oostenrijkse vaccinatieplicht beperkt zich overigens niet tot één prik: elke zes maanden wacht een booster. Wie die weigert te nemen kan rekenen op boetes of detentie.

Het doel heiligt alle middelen
Ik herinner me nog hoe China vorig jaar veroordeeld werd, omdat hun leger besmette mensen in hun huizen opsloot. Nu sluiten westerse militairen potentieel besmette mensen op, zoals in Australië te zien is, maar is ophef ver te zoeken. We lijken er ongevoelig voor geworden. In Australië en Canada moeten kerkleiders overigens soms maanden de cel in, omdat ze gebruik maken van hun godsdienstvrijheid. Naast Oostenrijk hebben ook Duitsland en Griekenland een vaccinatieplicht aangekondigd. In Griekenland mag je tegenwoordig zonder CTB (coronapas) niet meer naar de kerk. Ook in Nederland zijn er voorstanders van een zo’n CTB-verplichting voor kerken. Volgens Hoogleraar integriteit Rob van Eijbergen (VU) is het tekort aan wetenschappelijke onderbouwing voor het CTB een vorm van “volksverlakkerij”. Niet dat de overheid zich er wat van aantrekt.

Het houdt niet op, niet vanzelf
Volgens Ursula von der Leyen, voorzitter van de EU, moeten alle EU-landen er ‘een discussie over voeren’. Haar man is overigens Medical Director bij Origenesis, een bedrijf gespecialiseerd in gentherapie. Dit is belangenverstrengeling, maar de media maakt er geen melding van. Sinds Ursula’s uitspraken wil minister De Jonge vaccinatieplicht ‘niet langer uitsluiten’, terwijl hij dat tot anderhalve week terug nog wel deed. De geesten worden rijp gemaakt. Vaccinatieplicht wordt met behulp van opiniestukken in de media de taboesfeer uit getrokken, terwijl de schrikbeelden uit het buitenland geraffineerd onbelicht blijven.

“Waar ligt de ondergrens?”

Het Overton-venster (het spectrum van bespreekbare ideeën) verschuift geleidelijk richting nieuwe uitersten. Steeds vaker is taboe enkele maanden later beleid. We zagen het eerder met de mondkapjesplicht, de avondklok en het CTB. Zowel het CTB als de vaccinatieplicht waren eerst immoreel en ondenkbaar. Nu is één jaar gevangenisstraf gewoon beleid dat nauwelijks nieuwswaardig is. Wat garandeert ons dat het hierbij blijft? Waar ligt de ondergrens? Hoe kan het dat wat onbespreekbaar was en wat door heel de politiek verworpen werd, nu oké lijkt? Is onze moraliteit echt zó maakbaar? Zijn we zó gevoelig voor de waan van de dag?

Zijn we écht zo beïnvloedbaar?
In deze crisis lopen de meningen uiteen. Tóch hoop ik dat we het over één ding eens kunnen zijn, namelijk dat we uiterst voorzichtig moeten omgaan met het inperken van onze vrijheden. Onze grondrechten zijn immers niet uit de lucht komen vallen. De principes die onze vrijheid waarborgen zijn gevormd door honderden jaren aan discussies, conflicten en oorlogen. In Nederland begon het met in 1581 met het Plakkaat van Verlatinghe, onze onafhankelijkheidsverklaring van Spanje. Dat inspireerde Thomas Jefferson tot het opstellen van de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring van 1776, waarin veel burgerrechten opgenomen waren. Dat leidde tot de Amerikaanse Burgeroorlog, waarin het noorden vocht om die burgerrechten te verwezenlijken. Dichter bij huis offerden miljoenen geallieerden en verzetsstrijders hun leven op voor de vrijheid van het Westen. Onze vrijheid heeft levens gekost. Vrijheid mag levens kosten.

Vrijheid heeft een prijs: het vergt offers
Uiteraard stellen we de huidige situatie niet gelijk aan de emancipatie van slaven of de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. Punt is, we dienen vrijheid niet als vanzelfsprekend of goedkoop te beschouwen. We moeten beseffen dat vrijheid alleen blijvend is als genoeg mensen ervoor opkomen, als voldoende mensen het prioriteren boven gemak. We moeten de consequenties van vrijheidsbeperkende maatregelen daarom goed in beeld brengen voor we overgaan tot actie. We moeten onze vrijheid met fluwelen handschoenen hanteren. Alleen zo voorkomen we dat de sfeer in ons land geleidelijk aan onvrij wordt. Het is maar de vraag of we onze vrijheden met die uiterste voorzichtigheid hanteren.

“Ik vertel je wat vrijheid is. Vrijheid is geen angst.”

– NINA SIMONE, AMERIKAANSE BURGERRECHTENACTIVISTE VOOR RASSENGELIJKHEID IN DE JAREN 60.

Miljoenen Nederlanders voelen zich momenteel niet vrij. Ze voelen zich gediscrimineerd. Ze zijn bang om zichzelf te zijn en uit te komen voor hun mening. In welke mate kan je dan nog spreken over een vrij land? Eén ding is zeker: de sfeer in Nederland is niet wat het geweest is. Het lijkt er sterk op dat we geleidelijk de utilitaristische filosofie van China zijn gaan overnemen. China ziet individuele vrijheden als hinderend voor collectief succes. En ze hebben een punt: hun economie gaat als een trein, mede omdat er veel minder rekening gehouden hoeft te worden met het individu. Maar het gaat ontzettend ten koste van de rechten en vrijheden van burgers.

Je bent vrij als de overheid vreest voor de mening van de burger. Je bent onvrij als de burger vreest voor de mening van de overheid.

Het maakbaarheidsdenken
In zekere mate hebben we Chinese maakbaarheidsdenken overgenomen. Waar we eerst voorkeur gaven aan vrijheid, kiezen we steeds vaker voor veiligheid en efficiëntie. Of het proportioneel is, lijkt van ondergeschikt belang. Het gevoel van vrijheid weegt steeds minder zwaar in de afwegingen die gemaakt worden. Minister De Jonge zei recent nog dat hij “geen middel zou nalaten” in het bestrijden van het virus. Het doel heiligt de middelen. Het recente beleidsvoorstel om de maximumsnelheid in bebouwde kom naar 30 km/u te verlagen is een voorbeeld van het maakbaarheidsdenken. Waarschijnlijk kan het jaarlijks tientallen levens redden. De actieradius – en dus de persoonlijke vrijheid – van stedelingen wordt hiermee wel flink verminderd. Dit kan economisch en mentaal zomaar nadeliger zijn. Tóch zet men door. Alles voor het gevoel van veiligheid, ten koste van vrijheid. Om maar bij snelheid te blijven: als één kalkoenboer ermee ophoudt, kunnen we met z’n allen weer 130 gaan rijden, omdat de stikstofuitstoot van die ene kalkoenboer gelijk is aan de bespaarde uitstoot van alle auto’s die 100 moeten rijden. Is dat proportioneel?

Een transparante overheid
De overheid streeft naar steeds meer efficiëntie, mede door automatisering. Om dit te bereiken krijgt de overheid steeds meer grip op de privégegevens van burgers. Uit de geschiedenis kunnen we lering trekken: Wanneer de staat transparant is naar de burger is er vrijheid. Wanneer het leven van de burger transparant is voor de staat is er een controlesysteem. De houding van de overheid rond het kindertoeslagenschandaal is daar een schrijnend voorbeeld van. Volgens ons staatsrecht is het de primaire taak is van de overheid om de grondrechten van burgers te verdedigen. Kunnen we na de lessen van het kindertoeslagenschandaal zonder twijfel zeggen dat dat nu gebeurt? Als er lichtzinnig met de grondrechten van gedeputeerde ouders omgegaan is, wat garandeert ons dat dat nu niet gebeurt? De flinterdunne, onwetenschappelijke onderbouwing van het CTB – net genoeg om te kunnen beweren dat het CTB proportioneel is – geeft de oplettende burger weinig geruststelling.

“Gezondheid is een toestand van volledig fysiek, mentaal en sociaal welzijn en niet alleen de afwezigheid van ziekte of gebrek.”

Definitie van gezondheid volgens de WHO.

Er zijn veel aanwijzingen dat de overheid onze grondrechten niet in het voordeel van de burger toetst. Zelfs als we aannemen dat de proportionaliteitstoets – welke nooit openbaar gemaakt wordt – op juridisch en ethisch correcte wijze gebeurt, dan nog is het merkwaardig dat dit beleid zich enkel beperkt tot het fysieke welzijn van burgers. Het OMT gaat enkel over fysieke welzijn, maar wordt door de rechter in een rechtszaak rondom de legitimiteit van de coronapas wel gezien als het orgaan wat de proportionaliteit dient te toetsen. Dat doen ze niet. Er vindt geen gedegen, openbare proportionaliteitsafweging plaats, terwijl de legitimiteit van de noodmaatregelen staat of valt met de kwaliteit van die afweging. Mentale en sociale welzijn – twee van de drie aspecten van WHO’s definitie van gezondheid – worden nu grotendeels genegeerd door beleidsmakers. Vrijheidsbeleving, het gevoel van controle hebben over je leven, is een fundamenteel aspect van gezondheid. Omdat we daar nauwelijks aandacht aan geven, zien we dat corona-angst nu op de gezondheid van mensen is gaan slaan.

“Vrijheid is geen angst.”

– NINA SIMONE, AMERIKAANSE BURGERRECHTENACTIVISTE VOOR RASSENGELIJKHEID IN DE JAREN 60.

Vrijheid is van essentieel belang voor de gezondheid van onze samenleving. Als we geen afstand nemen van het uit de hand gelopen maakbaarheidsdenken en als we blijven denken dat de overheid alle problemen op dient te lossen, dan verliezen we uiteindelijk zowel onze vrijheid als onze veiligheid. De overheid is niet onze redder. We mogen ons vertrouwen op God stellen en niet op aardse machthebbers (Psalm 146). De duivel zal altijd proberen om macht te centraliseren, om nieuwe Torens van Babel te bouwen. We horen daar tegen te bidden en ons uit te spreken tegen onrecht, om zo “de werken van de duivel te ontmaskeren” (Efeze 5). In deze lange strijd om de principes van Gods Koninkrijk door te zien breken in ons land is het aan ons de opdracht om te hopen op God en niet op onze oversten (Psalm 2). Juist deze tijd vormt een prachtige kans voor de kerk, voor jou en mij, om de samenleving te laten zien dat vertrouwen op God veel meer beter is dan alles maar te willen controleren en bepalen. Aan ons de opdracht dat de wereld de vruchten van overgave aan God kunnen zien in onze levens. Sta daarom bekend vanwege je liefde voor alle mensen, ongeacht toenemende polarisatie. Sta bekend vanwege je moed om je uit te spreken tegen onrecht en je wijsheid om je woorden zorgvuldig te kiezen. Sta bekend om de Hoop die in je woont, waar hopelozen zo naar verlangen.

“Wees een voorbeeld in wat je zegt, in je levenswijze, in liefde, geloof en zuiverheid.”

1 Timotheüs 4:12, NBV

Bedankt voor het lezen en neem de vrijheid om dit artikel te delen.