‘Kwetsbaarheid’ en ‘twijfel’ zijn al een tijdje hot topics in mainstream christelijk Nederland. ‘Christelijk Nederland is verslaafd aan twijfel’, zei een bekende Nederlandse spreker laatst met een ironische ondertoon. Eerlijk gezegd heeft het onderwerp mij nooit zo aangetrokken. Niet omdat ik niet genoeg tekortkomingen heb, maar worden we niet te sentimenteel? Hebben we in Nederland niet juist de verhalen van geloofshelden als Anne van der Bijl of Jan Zijlstra nodig, om als kerk hogerop te komen? Kennelijk staat niet iedereen er zo in. Waar komt die hang naar ‘kwetsbaarheid’, opnieuw versterkt door de biografie van David de Vos, eigenlijk vandaan? Ik wil het wel weten, om het beter te begrijpen. Ik ga erover in gesprek met pastor en coach Martin de Jong, die een van de ‘supporters’ is en een van de sprekers op de lancering van de ‘rauwe’ biografie van David de Vos, afgelopen maandagavond.
Dick: Martin de Jong, kun je het mij uitleggen, waarom het thema ‘kwetsbaarheid’ toch zo speelt in Nederland…?
Martin: Ik wil als eerst zeggen, dat ik heel erg geloof in het principe van eren. Ik vind het belangrijk om mensen te eren en te erkennen in hun door Godgegeven plek. Maar ik zie vaak dat leiders aan de ene kant een zalving hebben maar aan de andere kant ook echt gebroken mensen zijn. Een zalving, een gave van de Heilige Geest op hun leven, fungeert dan als een bedekking van de schaduwkant. Als er echter geen enkele ruimte is voor ‘kwetsbaarheid’, dan ontstaat er een gevaar. Want de kerkleden, de schapen, kunnen zo’n leider idealiseren en niet meer zien dat die persoon ook gewoon een mens is en z’n gebreken heeft. Het geeft een gezond klimaat als leiders eerlijk zeggen dat ze ook niet perfect zijn. Leiders worden door hun volgelingen op een onaanraakbaar voetstuk geplaatst waardoor de schaduwkant van de leider teveel zijn leiderschap bepaalt.
Ik ben zelf ook een verwonde leider geweest en ik heb fouten gemaakt. Ik had een trackrecord met wonderen, tekenen en zalving maar heb mensen ook geleid vanuit verwonding.
Dick: Wat mij opvalt, is dat er in bepaalde delen van christelijk Nederland een grote ‘opluchting’ klinkt over het boek van David. Kun jij mij uitleggen waar dat vandaan komt?
Ik heb daar wel ideeën over. Ik was maandag bij de boekpresentatie en ik denk als we heel eerlijk zijn, dat de kerk in de afgelopen drie of vier decennia is leeggelopen met een reden. De kerk is niet leeggelopen omdat ze het zo geweldig hebben gedaan.
Ik heb zelf in een kerk gezeten die in Nederland zeer snel groeide. Binnen een paar jaar waren er 1200 mensen. Het groeide uit naar dertig gemeentes. Veel van de leiders die ik tegenkwam waren onvolwassen en manipulatief, ik heb ongelofelijk veel pijn gezien. Veel mensen haakten af. Veel van deze mensen die de kerk vaarwel hebben gezegd, ervaren nu die opluchting vanwege het boek van David de Vos die zich erover uitspreekt. Voor het eerst wordt hun pijn erkend. Ze mochten nooit opstaan tegen de leider, want dat was de gezalfde des Heere. Terwijl God ook zoveel van die mensen houdt. Daar zijn honderden berichten en mails over losgekomen in de laatste paar dagen.
Dick: dus jij zegt dat een hele grote groep mensen in Nederland zich niet gehoord voelt. Waarin nog meer?
Martin: Vaak dus dat ze bij leiders niet transparant in gesprek kunnen over hun problemen. Of dat mensen zich veroordeeld voelen omdat ze nog ziek zijn en het idee hebben alsof dat hun eigen schuld is. Ik hou van de geloofsprediking, maar je moet ook oog hebben voor mensen die daar nog in worstelen, die hebben naast gebed ook vriendschap en begrijp nodig.
Je kan ook een klimaat hebben in de kerk dat de voorganger zogenaamd alles weet, dat is een ongezonde en scheve cultuur. Onze opdracht is discipelen maken, dat zijn mensen die zelf ook een relatie met God hebben. Ik denk daarom dat het belangrijk is dat mensen vooral zelf ook een openbaring van God krijgen. We moeten onszelf niet te belangrijk maken. Erken ook je eigen tekortkomingen als leider.
Bij de boekpresentatie kwam ik iemand tegen, die zelf een leider is geweest. Hij vertelde over het gevaar wat hij zag bij de beweging waar hij uitkwam, dat genezing heel vaak gekoppeld werd aan het geven van geld. Mensen werden beschadigd omdat ze dachten dat hun ziekte er nog was omdat ze niet genoeg aan de kerk gegeven hadden. Natuurlijk geloof ik in geven, maar als het vermengd wordt met manipulatie om te geven, brengt dat veel schade met zich mee.
Dick: Dat klinkt zeker heftig – en begrijpelijke redenen dat mensen kennelijk door ‘ongezond’ leiderschap in de problemen komen. Maar tegelijkertijd is niemand perfect en spreekt de Bijbel erover dat we niet vast moeten blijven zitten in aanstoot, maar elkaar moeten vergeven. Ook richting je leiders. Ligt er niet een verantwoordelijkheid bij elke christen om uit een slachtofferrol te komen? Je wilt toch ook niet een cultuur creëren waarin we constant elkaars wonden ‘likken’, bijvoorbeeld via een boek?
Martin: Dat wordt vaak door leiders gezegd, alleen helaas is de praktijk dat veel leiders emotioneel ook niet volwassen zijn. Ze zijn vaak wel gezalfd, maar het karakter is een ander ding. Mijn eigen geestelijke vaders waren gezalfde leiders met veel talenten, maar waren in veel gevallen niet emotioneel volwassen. Door Gods genade ben ik hier nog.
Mensen die niet gehoord worden, dus ook gewone kerkleden, vallen in hun slachtofferschap. Ze worden boos. Wat je nu ziet, is dat er veel ‘gestolde’ boosheid naar boven komt. Kerkverlaters die met frustratie thuis zitten en zien dat er nu iemand opstaat die woorden geeft aan hun pijn. ‘Hèhè, eindelijk iemand die mij begrijpt.’
Dick: Elk mens op wie dit een goed effect heeft om het weer op te pakken, is er één. Goed dat dat plaatsvindt. Toch ben ik wel benieuwd hoe jij kijkt naar de ‘smetteloze bruid’ zonder vlek of rimpel waar Jezus voor terugkomt. Als we met deze ‘kwetsbare’ boodschappen meer begrip kweken voor aanstoot, of het kijken naar porno, – die tendens is er – is dat nou zo positief? Moet de kerk die zich klaarmaakt voor Jezus’ komst niet volwassener worden?
Martin: “Daar ben ik het mee eens, natuurlijk is het de bedoeling dat zaken als porno kijken, aanstoot nemen of onvergevingsgezindheid in het licht gebracht worden en opgelost worden. Echter is het wel belangrijk om naar de wond achter dit probleem te gaan. Als we eerlijk zijn dan is niet iedereen na een gebed vrij van verslaving en porno kijken. Verslaving is een bescherming van een in veel gevallen een traumatische verwonding, die wond moet zuurstof krijgen en genezen worden. Als leider is het ook belangrijk om je schaduwzijde aan te kijken. Blijf niet op dat voetstuk staan. Als we eerlijk en transparant deze zaken aanpakken, dan komt de bruid vanzelf tot herstel.”
Dick: Dus je ziet de louterende werking die dit proces heeft voor de kerk…
Martin: Ik hoop het. Ik hoop ook dat leiders waarbij het nu een beetje schuurt, met elkaar gaan praten. Met open harten elkaars verschillen durven aankijken in plaats van staan in het eigen gelijk. Je wil niet dat er spanningen zijn onder leiders. Ga door je ‘shit’ heen, ga door je afwijzing heen. Ik ben door meerdere leiders beschadigd, ik ben mijn schaduw en mijn pijn gaan aankijken, ik heb 9 jaar verschillende psychologie opleidingen gedaan om tot mijn diepe kern te komen, waardoor ik de pijn van mensen begrijp. Juist in dit proces heb ik veel van Gods Vaderschap’ geleerd. Ik hoop dat leiders hun schaduw gaan aankijken en dat gezond leiderschap en geestelijk vaderschap het effect zal zijn.
Dick: Dat hoop ik met je mee. Jouw advies is alvast een goeie: deal met je problemen en zoek hulp als dat nodig is. Dat brengt me op mijn laatste vraag, die ik de laatste dagen wel veel heb gehoord. De boodschap van David is dat hij steeds meer buiten de christelijke wereld hulp ging zoeken en het daar zegt te hebben gevonden. Dan denk ik: is niet élke oplossing in Jezus te vinden? Dat wordt snel weggezet als een cliché, maar dat is misschien ook een gevaar…
Martin: Het is bid en werk. Natuurlijk kun je met God door veel problemen heen gaan en doet Hij wonderen. Het geestelijke aspect is dan helemaal in orde. Maar soms kan een therapeut of psycholoog je wel helpen om ook aan de zielskant met je pijn om te gaan. Er is mijns inziens niks mis mee om met een psycholoog of therapeut te praten die buiten de kerkelijke cirkels opereert.