Als christen mis je iets in de meeste therapieën en coaching methodes. Of beter gezegd: Iemand. Want Degene die jou ontworpen heeft, wordt doorgaans niet bij de behandeling betrokken. Insight Focused neuroTherapy (IFnT) is een Nieuw-Zeelandse methode waarin geloof en psychologie wél samenkomen.
Tekst: Esther Jansen
Kun je de herstellende kracht en liefde van God vinden in de psychologie? En kan een mens blijvend veranderen? Volgens psycholoog Esther Jansen, die IFnT naar Nederland haalde, is het antwoord op beide vragen ‘ja’. Ze past de therapie toe in haar praktijk, geeft er trainingen in en wil er zoveel mogelijk mensen mee in aanraking brengen. “Veranderen kan echt”, zegt ze. “Het is aantoonbaar dat je hersenen kunnen veranderen, dat je nieuwe wegen kunt gaan bewandelen. En op een andere manier in het leven kan gaan staan. Onze hersenen zijn niet ‘af’ na je puberteit, zoals wetenschappers vroeger dachten, maar zijn veranderbaar. En door de kracht van vriendelijkheid kun je daadwerkelijk anders gaan leven. Liefde verdrijft alle angst en dat is nu zelfs aantoonbaar vanuit de neurowetenschap.”
Wij, een aantal cursisten uit heel Nederland, zijn naar Harderwijk getogen om de grondbeginselen van IFnT te leren kennen. De meesten hebben een achtergrond in de geestelijke gezondheidszorg, al is de cursus volgens de beschrijving geschikt voor zowel hulpverleners als hulpzoekenden. Wat we gemeen hebben is ons geloof én interesse in de menselijke psyche.
NOVA
Op de website is te lezen dat Insight Focused neuroTherapy een nieuwe, niet-sturende methode van coaching en therapie is, toepasbaar bij tal van problemen, waaronder depressies, angsten en trauma’s. IFnT leidt volgens de site tot ‘het ervaren van de vrede van God en een groter gevoel van tevredenheid.’ Grondlegger is de Nieuw-Zeelandse psychotherapeut Pauline Skeates, die gebruikmaakte van recente inzichten uit de hersen- en gedragswetenschappen. Skeates schrijft in haar boek Leven vanuit bewustzijndat we als mensen vaak geneigd zijn ons te verbergen voor God en elkaar. Veelal ligt de oorzaak in de kindertijd, toen we (onbewust) manieren ontwikkelden om onszelf te beschermen tegen emotionele pijn. Maar als je volwassen bent, worden die overlevingsmechanismen (‘altijd lief zijn’, ‘héél hard werken’…) een soort gevangenis. Esther Jansen vertelt dat we als volwassenen kunnen besluiten ons niet meer te verbergen, maar voluit te gaan leven. “God kent ons volledig, met Zijn hulp kun je ontdekken wat je blauwdruk is, je diepste kern. Je mag als het ware terugvallen in het beeld van God voor jou.”
Blikvernauwing
“En neem de tijd om bewust te zijn van wat er bij je omhoog komt”, zegt Esther na haar inleiding tegen de groep. Het is een zin die ze vaak herhaalt in de methode, want bewustwording staat centraal in de methode. De opdracht valt tegen. Mijn gedachten flitsen nog alle kanten op na de vroeg begonnen ochtend en de fikse autorit. Maar naarmate de tijd verstrijkt, dringt de rust in de zaal tot me door, ik voel mijn schouders ontspannen en ik bedenk dat ik benieuwd ben naar de stof.
De basis van IFnT is, leren we, een nieuwe houding, een NOVA-houding tegenover jezelf en je gedachten (zo genoemd door neuropsychiater Daniël Siegel). NOVA staat voor: Nieuwsgierig, Open, Vriendelijk/liefdevol en Accepterend. Esther legt uit dat zo’n houding zorgt voor afname van angst en een bredere blik, zodat we meer oplossingen zien voor onze problemen. “Vriendelijkheid opent ons”, verklaart ze, “er komt oxytocine vrij, een belangrijk hechtingshormoon. Maar als we op negatieve dingen focussen, krijgen we last van blikvernauwing. Hoe meer je naar iets kijkt, hoe groter het wordt. Als je bijvoorbeeld kwaad bent, zie je nog maar één ding en niet meer het grotere geheel. Je krijgt de neiging te vechten, te vluchten, te bevriezen of zelfs in te storten. Maar als je vriendelijk en open naar jezelf kijkt, omzeil je die afweermechanismen. Met IFnT doe je als het ware een stapje terug en volg je datgene waarvan je je bewust wordt, tot je bij de oorsprong bent. Vraag steeds vooraf aan God of Hij dat proces wil leiden en vertrouw daarop. Zo krijg je oog voor de parels bij jezelf en anderen.”
Creatief
Ik vind het een mooie uitleg, maar vraag me heel rationeel af hoe IFnT concreet in z’n werk gaat. Voor ik daarop antwoord krijg, doen we een oefening die onze creatieve kant aanspreekt. We horen een aanbiddingslied en krijgen de opdracht een tekening te maken over God en onszelf. Er staat een tafel klaar vol papier, verf, krijtjes, lijm en frutsels. ‘Hm, is dit iets voor mij?’ twijfel ik. Maar al snel zitten we allemaal geconcentreerd te tekenen, kleuren en plakken.
“Schrijf op waarvan je je bewust wordt”, zegt Esther daarna. En dan blijkt dat je al tekenend toch nieuwe dingen opmerkt. Iemand vertelt dat er een blokkade op haar tekening staat en dat het inderdaad is of er af en toe iets in haar geblokkeerd raakt, zodat Gods liefde niet door kan stromen. Ze ontdekt tijdens het tekenen waar dit vandaan komt en merkt er wat van binnen begint te veranderen.
Het probleem zegenen
’s Middags krijgen we uitleg over de praktische uitvoering van IFnT: “Allereerst kijk je naar datgene wat je veranderd wilt hebben, het probleem, en je neemt de tijd om daar je aandacht op te richten met – zover dat lukt – een accepterende en vriendelijke houding. Andere gedachten laat je waaien. Dan verwoord je waarvan je je bewust wordt en blijf je zoveel als je kunt vriendelijk en zonder oordeel kijken. Je zegent het probleem als het ware: het is een belangrijk aanknopingspunt. Als counselor vul je niets in voor je client, als je iets zegt herhaal je alleen de woorden van je client. En je voegt er eventueel een helpende zin van Pauline Skeates aan toe. Het niet invullen is belangrijk om te voorkomen dat je gaat nadenken over wat de counselor zegt en niet meer bij jezelf blijft en datgene wat je gewaarwordt. Je brengt onder woorden wat er verder bij je omhoogkomt en je doet nieuwe ontdekkingen die verandering brengen.”
Voorbeeld
Ik weet niet wat ik me erbij moet voorstellen. Dat verandert als Esther een voorbeeld geeft. Chantal was bang voor katten en dat was lastig. Zeker toen ze een vriend kreeg met… een kat. Door met een counselor nieuwsgierig en vriendelijk naar haar angst te kijken, kwamen er herinneringen boven die verklaarden hoe haar angst ontstond: haar moeder haatte katten en werd razend als ze er eentje zag. Het onprettige gevoel dat ze daarvan kreeg als kind, koppelde ze onbewust aan katten. Toen Chantal verder inzoomde, herinnerde ze zich een positieve ervaring met een jong katje, dat ze als kind ooit op schoot had. Haar brein werd nu geconfronteerd met conflicterende gevoelens – en probeerde die op te lossen door informatie te reorganiseren en nieuwe hersenverbindingen te vormen. Chantal merkte na enkele sessies dat haar kattenangst verdween. Ze kreeg de opdracht zich minimaal twee weken lang dagelijks op de ontdekking te concentreren, om de nieuwe hersenverbindingen te versterken.
Pijnlijke ervaringen
Tijdens een pauze vraag ik Esther waarom ze IFnT naar Nederland haalde. “In 2005 volgde ik in Denemarken scholing met Pauline Skeates”, vertelt ze, “en haar boodschap trof me zo, dat ik haar vroeg hierheen te komen. De combinatie van psychologie en geloof die zij biedt, is hier hard nodig. Nederlanders zijn vaak erg kritisch, naar anderen én zichzelf. Bij haar ervoer ik vrijheid, ruimte en herstel.” Esther richtte met een team IFnT Nederland op. “Ik verlang er sterk naar dat steeds meer mensen deze methode kunnen toepassen en herstel en heelheid gaan ervaren.”
De tweede cursusdag krijgen we meer oefeningen om onze bewustwording te vergroten. Daarnaast demonstreert Esther met vrijwilligers hoe IFnT werkt. Opvallend is hoe ze de beleving van de cursist volgt, en diens woorden letterlijk herhaalt. Voor mij als toeschouwer lijkt het wat kunstmatig, maar de proefpersonen waarderen het (zie kader). Daarna proberen we de IFnT-methode onderling toe te passen. Ik vind het moeilijk om niets toe te voegen aan wat mijn medecursist zegt, maar merk wel dat we verder komen.
Aan het eind van de cursus koop ik een boek van Pauline Skeates om meer over IFnT te lezen. Het vriendelijk en zonder oordeel naar mijn eigen innerlijk luisteren, blijft lastig – ik blijk veel kritiek te hebben op wat ik zelf denk, een échte Nederlandse dus! – maar oefenen helpt en ik krijg inderdaad steeds meer associaties. Eens kijken of het uiteindelijk lukt die gedachtendraden te volgen naar hun oorsprong…
Info