In twee afleveringen van het EO-programma Dit is de kwestie, getiteld De coronakloof, ging Tijs van den Brink in gesprek met criticasters over de rol van de media in het ontstaan van de zogeheten coronakloof, de tweedeling en polarisatie in de samenleving die ook nu nog voelbaar is. Het leverde verhitte gesprekken op, want hoewel de discussies over mondkapjes, lockdowns en vaccinaties alweer ver achter ons lijken te liggen, ligt corona en het overheidsbeleid rondom dit virus bij veel mensen nog vers in het geheugen.
“Het effect van wat jullie als journalisten hebben gedaan, is dat de tweedeling in de samenleving groter is geworden,” zegt Maurice de Hond in gesprek met Tijs. Het is een verwijt dat Tijs vaak ook persoonlijk gemaakt wordt door criticasters. Volgens hen heeft hij een “grote bijdrage geleverd aan de afbraak van Nederland in coronatijd” en is hij “mede verantwoordelijk voor de kloof die hierdoor is ontstaan in de samenleving.” In de eerste uitzending van De coronakloof noemt hij dit zelf “een groot verwijt”. Het gaf de aanleiding om op zelfonderzoek uit te gaan om te kijken of hij echt te eenzijdig is geweest en zijn oren te veel heeft laten hangen naar het verhaal van de overheid.
Wappies
Naarmate de coronacrisis vorderde, kwamen er steeds meer mensen die vraagtekens zette bij het beleid van de overheid. Maar in het begin waren de mensen die kritiek leverden roependen in de woestijn. Door deze mensen in de media als “wappies” af te schilderen ontstond grote verdeeldheid. Corona was een thema dat zelfs families uiteenscheurde. De pijn bij veel mensen die in het begin al kritisch waren zit hem, zo blijkt uit het programma en de beelden van Marianne Zwagerman, in het feit dat zij helemaal geen wappies waren die zich zomaar tegen de autoriteiten wilden verzetten, maar weldenkende mensen die hun mening vaak juist baseerden op een enorme hoeveelheid data en gedegen onderzoek. Op kennis die ook in maart 2020 al voorhanden was, en waar de media niet in geïnteresseerd leek te zijn.
“Ik vond het uitermate tegenvallen.”
Tijs van den Brink steekt nu de hand in eigen boezem, maar of dit het gewenste resultaat had moet nog blijken. Zowel Marianne Zwagerman als Maurice de Hond, “wappies” die door Tijs geïnterviewd werden, zeggen in eerste instantie enthousiast te zijn geweest over het programma. “Ik was blij dat er iemand van die kant probeerde wat te gaan evalueren”, zei Maurice in gesprek met Marianne. Maar beiden waren verbijsterd over wat het programma uiteindelijk is geworden. “Ik vond het uitermate tegenvallen”, aldus Maurice. “Op geen enkele manier merkte ik dat hij inhoudelijk was geïnteresseerd.”
Maurice liet aan een ogenschijnlijk geïnteresseerde cameraploeg resultaten van zijn diepgravend onderzoek zien die wat anders zeiden dan het verhaal van de overheid en die hij al aan het begin van de coronacrisis publiceerde. Maar in het programma De coronakloof kwam niets van dit alles aan bod. In zijn introductie werd Maurice door Tijs al afgeschilderd als een soort “goeroe voor mensen die dachten dat het ook wel anders kon dan wat de regering zei. Hij had een eigen weblog waarin hij het meestal net wat anders zag dan de mensen die erover gingen.” En in de paar minuten die hij kreeg in de uitzending was alleen te zien hoe Maurice brieven voorlas van mensen die hem advies vroegen over wel of niet vaccineren en wel of geen mondkapje. Niets dus over alle data-analyses en hoogwaardige onderzoeken die hij publiceerde.
“Loopt het uit de hand?”
Bij Marianne stond de cameraploeg al in te pakken toen het gesprek pas echt de diepte in ging. Ze plaatste daarom naderhand op haar eigen kanaal Dwarsnieuws een verslag van het gesprek. Marianne was verbijsterd door Tijs’ gebrek aan interesse en feitenkennis en legde hem meermaals het vuur aan de schenen. “Loopt het uit de hand?” vroeg Tijs toen de regisseur van het programma het verhitte gesprek onderbrak. Volgens Marianne verschool Tijs zich steeds achter argumenten als “Ja, met de kennis van nu…” en “Ik ben geen onderzoeksjournalist.” Maar wat zij duidelijk wilde maken was dat hij ook toen al had kunnen weten dat het beleid niet klopte. En ook toen had hij al deskundigen en hoogleraren aan het woord kunnen laten die een andere mening hadden.
Maurice en Marianne zijn het erover eens dat mensen als Tijs in ieder geval kritische vragen hadden moeten stellen aan de deskundigen die steeds aan het woord werden gelaten. Bijvoorbeeld over het feit dat deskundigen 2G als maatregel verkochten, terwijl ook toen al bekend was dat gevaccineerde mensen ook anderen konden besmetten. Of over het feit dat deskundige virologen de mogelijkheid van een lablek probeerden te verdoezelen. Wat Maurice en Marianne dan ook gehoopt hadden was dat de conclusie van Tijs in het programma De coronakloof zou zijn geweest dat hij te veel blind had gevaren op wat de overheid en de zogenaamde deskundigen destijds zeiden. Maar in plaats daarvan was de enige conclusie: Ik had misschien wat meer criticasters aan het woord moeten laten.
“Ik waardeer het alsnog enorm dat hij als enige deze zoektocht is begonnen.”
Een grote teleurstelling voor Maurice en Marianne dus. Maar toch hebben ze ook waardering voor Tijs. “Ik waardeer het alsnog enorm dat hij als enige deze zoektocht is begonnen. Daardoor staat corona toch weer even op de kaart”, aldus Marianne. Zelf schrijft Tijs over zijn gesprekken : “Wat mij – en collega Jos de Jager die de trip regisseerde – allereerst opviel, was dat bij veel criticasters de boosheid nog steeds diep zit. Ze leken oprecht blij dat ik – wat hen betreft eindelijk – naar hen wilde luisteren. Dat is alvast mooi. Misschien is het voor jou ook een idee om eens in gesprek te gaan met mensen met wie je tijdens corona gebrouilleerd bent geraakt. Gewoon open, voor zover mogelijk onbevangen, gaan luisteren. Hopelijk heeft de tijd z’n werk gedaan en kan dat inmiddels.”
“…ook ‘dwarsdenkers’, mensen die anders naar de crisis kijken, moeten worden gehoord.”
Nu zijn zoektocht erop zit, hoopt Tijs dat ook anderen bereid zullen zijn om hetzelfde te doen, om zo de coronakloof in ons land te overbruggen. Hij noemt daarbij ook een beleidsmaker als Hugo de Jonge.
Als Tijs een les heeft geleerd uit de pandemie, dan zou het zijn dat hij niet te voorzichtig moet zijn met het uitnodigen van mensen. Tijdens corona was hij uit angst voor desinformatie te voorzichtig, zo geeft hij toe. Maar ook “dwarsdenkers”, mensen die anders naar de crisis kijken, moeten worden gehoord.
“De journalistiek heeft niet alleen als taak verslag te doen van wat er gebeurt in de samenleving of van de maatregelen die worden afgekondigd. De journalistiek moet ook luisteren naar andere stemmen in de samenleving. Omdat die stemmen kunnen bijdragen om de crisis op te lossen. En omdat die stemmen staan voor een deel van de bevolking – dat deel moet ook gehoord worden.”
Bekijk het commentaar van Marianne en Maurice hier:
Bekijk de eigen beelden van Marianne hier:
De coronakloof is terug te kijken via NPO Start: https://npo.nl/start/serie/dit-is-de-kwestie/seizoen-2/dit-is-de-kwestie_23/afspelen