Waarom de huiskerk een kans is in crisistijd

De afwezigheid van gezamenlijke vieringen en erediensten is het meest voelbare gemis voor veel christenen. Natuurlijk kunnen we online gaan, maar dat lijkt mij op termijn niet vol te houden. In deze tijd van beperkingen, ontstaat er wereldwijd opnieuw aandacht voor het fenomeen van huiskerken en missionaire gemeenschappen. Ze zijn overzichtelijk, relationeel, gericht op echte participatie en ze zijn missionair in de eigen netwerken en buurt. Wordt het geen tijd om ook in Nederland de huiskerkbeweging serieus te gaan nemen?

Als Evangelisch Werkverband zijn we daar al experimenteel mee bezig: het opstarten van huiskerken. We zien al langere tijd het succes van huiskerkbewegingen wereldwijd. Dat lijkt me een goede spiegel voor ons Westers kerkmodel, wat meer is gecentreerd rond gebouwen, erediensten en prediking én de inzet van betaalde professionals(predikanten en kerkelijk werkers). Naast de krachtige kant van een goed geregelde kerk, is er ook de keerzijde: teveel christenen die vrij makkelijk consumeren in kerkdiensten. Ons valt ook op dat het betrekken van niet-gelovigen moeilijk is voor velen in de traditionele kerken. 

Household up
In het Reformatorisch dagblad las ik recent een uitstekend artikel van André van Grol, directeur van de SDOK. Hij beschrijft hoe Westerse christenen zichzelf vooral organiseren vanuit ‘pulpit down’, in plaats vanuit ‘household up’. We komen samen in kerkgebouwen rondom de preekstoel. André legt uit dat in een land als China de ‘pulpit down-kerken’ volledig zijn lamgelegd in coronatijd, net als hier trouwens, maar dat ‘household up’ kerken niet worden getroffen door de overheidsmaatregelen. Waarom groeien juist huiskerken in landen waar christenen worden gedwarsboomd of vervolgd? Omdat christenen daar het Evangelie wel moeten verspreiden via buren en bestaande netwerken. De kerk groeit vanuit de huizen.

“Waarom groeien juist huiskerken in landen waar christenen worden gedwarsboomd of vervolgd? Omdat christenen daar het Evangelie wel moeten verspreiden via buren en bestaande netwerken.”

Veel kerken in Nederland worden in deze periode natuurlijk creatief. Kerken proberen, binnen de bestaande en beperkende maatregelen, nog enigszins de gemeenschap in stand te houden. Toch hoop ik dat het besef meer en meer doordringt dat kerk-zijn niet allereerst gaat over gebouwen, diensten en dominees. Iets wat in mijn protestantse traditie over het algemeen wel erg belangrijk wordt gevonden. De gebouwen zijn immers grotendeels dicht, de diensten voorbij, behalve online en de dominee kan niet optimaal functioneren. 

Vroege kerk
Ook de vroege kerk is een aantrekkelijk voorbeeld omdat dit beschreven is in de Bijbel. Als we kijken naar het boek Handelingen en naar de eerste eeuw, dan zien we hoe de eerste christenen er niet allereerst op gericht waren om een kerkgebouw neer te zetten en op zondag de deuren te openen. Nee, we weten dat zij als huishouden – en dat was breder dan het gezin alleen – het evangelie deelden en vierden binnen de eigen kleine gemeenschap.

Het hoofd van het gezin werd uitgedaagd om voor te gaan en zijn verantwoordelijkheid te nemen. Best interessant: een inspirerende vaderfiguur of pater familias die de familie geestelijk leidt en in investeert. Elk lid van het huishouden werd getraind en toegerust om het Evangelie te prediken en de gemeente te dienen. Dit spreekt mij aan omdat wij als Evangelisch Werkverband zoekende zijn hoe we discipelen kunnen vormen en toerusten die op hun beurt weer discipelen maken. 

“Dit spreekt mij aan omdat wij als Evangelisch Werkverband zoekende zijn hoe we discipelen kunnen vormen en toerusten die op hun beurt weer discipelen maken.”

Voordat ik een aantal voordelen van huiskerken benoem, wil ik stellen dat ik zelf niet geloof in één smaak. Ik houd van megakerken, gezellige dorpskerken, traditionele stadsgemeenten of vergaande vormen van pionieren. Het heeft allemaal zijn plaats. Maar ik zie ook die geweldige behoefte aan geestelijke begeleiding, wat ‘evangelischen’ vaderschap noemen. Ik zie behoefte aan het delen van diep geestelijk leven, naar samen leren door samen dingen te doen, naar gebed voor en met elkaar en naar een Evangelie dat relevant is voor héél het leven en voor onze directe omgeving.  Dat zijn kansen die in een huiskerk of thuiskerk kunnen worden verzilverd. 

Voordelen
In het bekende magazine ‘Christianity Today’ las ik een evenwichtig artikel over de huiskerk. Daarin wordt gesteld dat er gezonde én ongezonde expressies zijn, maar dat er een aantal grote voordelen aan zitten, die ook interessant zijn voor ons:

• Ze zijn zeer bedreven in het vormen van discipelen en het maken van discipelen. Ze vermenigvuldigen zich snel 
• Er worden meer leiders gevormd die geloof weten te integreren op leiderschapsposities, ook buiten de kerk in de gewone samenleving
• Ze zijn eenvoudig, zonder glamour en relationeel
• De kosten zijn zeer laag
• Ze zijn uiterst contextueel, ofwel: gericht op hun omgeving en op het bouwen van relaties.
• De drempel is laag, want je kent elkaar al van de bakker, het sportveld of de buurtbarbecue

“Als Evangelisch Werkverband lopen we tegen de grenzen op t.a.v. de investering van bestaande gemeenten die maar niet willen groeien.”

Als Evangelisch Werkverband lopen we tegen de grenzen op t.a.v. de investering van bestaande gemeenten die maar niet willen groeien. We begrijpen hoe lastig het is om veranderingsprocessen door te maken en we houden van traditionele kerken. Maar het wordt lastig als we wel kansen zien voor groei maar die niet worden benut omdat de boel bijeen moet worden gehouden omwille van de lieve vrede, of dat visionaire bewogen gemeenteleden als lastig worden ervaren. Hoe mooi is het als gemeenteleden getraind willen worden in discipelschap en in het delen van het evangelie in hun eigen netwerken? 

Toerusting
Mijn advies zou zijn: Kunnen plaatselijke kerkenraden niet meer stimuleren dat bepaalde gemeenteleden onder begeleiding starten vanuit hun huis?  Zou leiderschap dat de heiligen toerust tot dienstbetoon niet meer dan ooit de cultuur moeten zijn in onze gemeenten? Dat mag van mij het ‘nieuwe’ normaal wel worden. Dan denken we niet langer in termen als: ‘We raken ons kader kwijt’ maar gaan  investeren in gelovigen die op hun beurt weer anderen betrekken en vormen. Het evangelie is toch een vermenigvuldigingsmodel? Het gaat mij dus om een toerustingscultuur en ook om de praktische vertaling naar een beweging van huiskerken en kleine gemeenschappen.

Als missionaire en toerustende organisatie gaan we daar meer op inzetten. In diverse vormen en varianten, ook in combinatie met erediensten en grotere samenkomsten. Omdat we geloven in meerdere vormen van kerk-zijn en in effectieve evangelisatie in de buurt en in je eigen netwerk. 

Dit artikel is geschreven door Hans Maat, directeur Evangelisch Werkverband (EWV). Het EWV is het project dehuiskerk.nl gestart.

PS. Meer weten over huiskerken? Neem contact op met het Evangelisch Werkverband via [email protected]